w roli głównej

Były obok chleba  jednym z najważniejszych składników pożywienia. Ziemniaków się nie kupowało, przynosiło się je z piwnicy albo prosto z pola.

Zaczynały się latem, stare były już niesmaczne, porośnięte białymi, długimi kiełkami i musiały być porządnie omaszczone i utłuczone.  Na polach, wysoko obsypane, w równych, starannie wypielonych rzędach już rosły nowe, zielone krzaki z delikatnymi kwiatkami. Należało ostrożnie, aby nie uszkodzić całej rośliny, wybrać spod ziemi największą bulwę i z powrotem wyrównać rządek – czyli – umieć dłubać. Babcia dłubała młode ziemniaki, myła je, skrobała z delikatnej skórki i jedliśmy je z kwaśną śmietaną albo z kwaśnym, zimnym mlekiem.

Młode ziemniaki nie nadawały się na nic innego, tylko do zupy (młoda kapusta, fasola jaś, marchewka, zielona pietruszka i koper i to wszystko „podbite” śmietaną) albo na drugie danie, z kurczakiem w sosie smakowały  znakomicie. Mama przywiozła z Zachodu umiłowanie do sosów mięsnych i śmietanowych a kuchnia babci była prawie wegetariańska, na nasze szczęście udało im się zgodnie połączyć kulinarne upodobania i dzięki temu mieliśmy smaczne jedzenie.  Mama używała nazwy "kartofle" co w górach brzmiało dziwnie i "po pańsku". 

Królik w sosie śmietanowym, do tego młode ziemniaki, kluski na parze albo kopytka. Placki ziemniaczane z grzybowym sosem. Albo ze śmietaną i z cukrem. Czy wiecie, ile trzeba natrzeć ziemniaków na 10 osób? Wiaderko! Tarka (tarło) była duża, nie taka jak te dzisiejsze zabawki, wyglądała na niezbyt udolnie robioną domowym sposobem. Ręcznie robione były również obieraczki, szczelinowe nożyki, zwane stróżkami. Ziemniaków nikt nie obierał nożem, obierki, gotowane  dla krowy lub świń musiały być cienkie, nie marnowało się nic.

Tarło służyło nie tylko do przygotowywania klasycznych placków smażonych na patelni. Z tartych ziemniaków były robione mordonie, rodzaj dużych klusek, gotowanych w wodzie, podawanych ze skwarkami albo ze śmietaną.

Nie bardzo je lubiliśmy, woleliśmy talarki. Wystarczyło umyć ziemniaki, pokroić je w plastry i położyć na gorącej blasze. Po kilku minutach przewrócić, znów zrumienić, posolić i ..natychmiast  pojawiali się amatorzy talarków, zwabieni zapachem.

Uwielbiałam wszystko, co było pieczone na blasze. Jarzębule (rodzaj grzybów), rydze, talarki z ziemniaków, a najbardziej lubiłam prołżoki (placki z mąki, kwaśnego mleka  i sody) i placki z gotowanych ziemniaków. Do dziś pamiętam charakterystyczny zapach gotowanych, parujących ziemniaków łączonych na stolnicy z mąką. Zwykłe ciasto ziemniaczane, ale uformowane w placki i upieczone na blasze jest dla mnie niezapomnianym smakiem.

Jeszcze były kopytka, polane obficie spieczonym skwarkami z boczku. Dziadek Fabian lekceważył ryż i makaron, twierdząc, że to legumina, dlatego do rosołu musiał mieć ziemniaki. I grubo ziołowego pieprzu.

Teraz ziemniaki gotuję rzadko i nie bardzo lubię. Częściej podaję je tak, aby poprawić ich smak, czyli piekę w piekarniku z przyprawami albo robię z nich kluski śląskie. Czasem kupuję w markecie torbę gotowych frytek, wyrzucam je na blachę i po kilku minutach są gotowe. Znam się natomiast na ziemniakach i wiem, że te, które są w sprzedaży na placach i targowiskach, zawierają zbyt dużo skrobi, są pędzone na nawozach i dlatego gotują się na wstrętny krochmal z grudami bo to po prostu odmiana przemysłowa.

Mój sąsiad ma dobre, spożywcze ziemniaki. Są sypkie, pachną, równo się gotują i nie mają w środku dziur. Ale sąsiad uprawia ziemniaki tylko dla siebie.

Miłego dnia!  

PS.  Filek się bawi u nas.